Een burnout is een veelvoorkomend verschijnsel en yoga wordt steeds vaker aangegrepen om deze nare klacht te bestrijden. Vandaag de dag lijden er in Nederland van de beroepsbevolking zo’n 18% aan een burnout. Geschat wordt dat dit percentage nog iets hoger ligt, gelet op het aantal niet-geregistreerde gevallen. Burnout leek lange tijd een ‘modewoord’ te zijn. Tot een aantal jaren geleden hoorde je er niemand over, tegenwoordig is het de nummer 1 wanneer het aankomt op langdurig ziekteverzuim.

Hoe is dit zo snel ontstaan en wordt de term voor allerlei uiteenlopende klachten gebruikt? Bij het ervaren van (veel) werkstress bijvoorbeeld wordt er al gauw gedacht aan een burnout, maar dit hoeft helemaal niet. Het feit dat er tegenwoordig relatief veel over burnout gesproken wordt, is omdat het pas sinds kort wordt erkend als aandoening. Vergelijkbaar is dat met de aandoening depressiviteit. Decennia geleden hadden mensen hier ook al last van, maar het was nog niet erkend in de medische wereld. De diagnose kon vanaf die erkenning pas worden gesteld, evenals de ontwikkeling van behandelingen.

Wat is een burnout?

Het woord burnout verwijst naar het ‘opgebrand voelen’. De ontwikkeling van een burnout gebeurt niet van de één op andere dag. Er gaan vaak jaren vooraf voordat een burnout tot uiting komt. Het ervaren van stress en druk op het werk bijvoorbeeld, hoeft lang niet altijd te leiden tot een burnout. Een beetje stress tijdens het werk is over het algemeen goed. Het houdt je scherp en stelt je in staat om gedurende een werkdag productief te zijn.

Ieder mens heeft een bepaald draagvermogen wanneer het op stress aankomt. Wanneer de stress langdurig boven het persoonlijke draagvermogen uitkomt, kan dit de ontwikkeling van een burnout in gang zetten.
Ook bepaalde acute gebeurtenissen, zoals het verliezen van een baan, kan een enorme stresspiek genereren waardoor je niet meer in staat bent er mee om te kunnen gaan. Een burnout typeert zich, doordat je lichaam niet meer wilt herstellen van stress.
Zo komt stress vaak in golfbewegingen, en reageert ons lichaam door met die golf mee te gaan.
Wanneer de stressvolle situatie wegebt, zakken de stresshormonen in ons bloed. Bij een burnout echter, blijft het lichaam in een staat van alertheid. Dit betekent dat ook wanneer een stressvolle situatie voorbij is, het lichaam relatief gespannen blijft.
Als gevolg lukt het niet meer om te ontspannen. Stresshormonen krijgen door het uitblijven van ontspanning minder de kans om goed te worden afgebroken. Vanwege de continue staat van alertheid, reageert het lichaam hier op, door nieuwe stresshormonen af te scheiden. Adrenaline en noradrenaline stellen ons in staat om scherp te blijven en stressvolle situaties het hoofd te bieden. Wanneer deze hormonen voortdurend worden afgegeven, treedt er uitputting van het lichaam op. De balans tussen stress en rust is weg en het lichaam weet niet meer hoe er normaal mee om te gaan.

Bijnieruitputting

De stresshormonen worden aangemaakt in de bijniershors, de kleine orgaantjes op onze nieren. Bij stress worden adrenaline en noradrelanine afgevuurd. Het lichaam reageert met een verhoogde hartslag, snelle ademhaling en zweten. Het stelt ons in staat snel te reageren. In stadium twee scheidt de bijnierschors het hormoon cortisol af. Cortisol is ook een stresshormoon, dit heeft een langdurige werking en stelt ons in staat te handelen tijdens maar ook na de stressvolle situatie.
Wanneer stresshormonen veelvuldig worden afgegeven door de bijnierschors, ook in tijden van rust, treedt er bijnieruitputting op. De hormoonklier is vanaf dan niet goed meer in staat zichzelf te reguleren. Mensen met een burnout hebben in bijna alle gevallen te maken met bijnieruitputting.

Oorzaken burnout

Stress op het werk is over het algemeen een grote factor. Een functie die veel van je eist of wanneer er lange tijd ontslag dreigt, kunnen een veroorzaker zijn. Maar ook spanning tussen jou en een collega kunnen hier tot aanzet geven.

Wat niet altijd gerealiseerd wordt, is dat je een burnout ook door andere factoren kunt ontwikkelen.

Een ongelukkige gezinssituatie, het overgaan van een huwelijk, het verlies van een dierbare enzovoorts, kunnen een enorm grote impact op ons leven en daarmee ons lichaam uitoefenen. Hoe snel iemand last heeft van stress, is waarschijnlijk een combinatie van nature en nurture. Mannen zijn over het algemeen iets beter bestand tegen stress dan vrouwen. En als een kind bijvoorbeeld overbeschermend wordt opgevoed, kan dit later leiden tot het hebben van een verhoogde stress-response.

Hoe kom je van een burnout af?

Terugtrekken is één van de meest besproken tips in de literatuur. Jezelf verwijderen uit een stressvolle situatie kan een effectief middel zijn, maar is niet altijd haalbaar. Een baan zeg je nu eenmaal niet zomaar op. Verder zijn het opzoeken van de natuur, het doen aan lichaamsbeweging, het luisteren naar klassieke muziek en een gezond voedingspatroon adviezen die belangrijk zijn om (grotendeels) toe te passen. Een burnout is een serieuze aandoening waar je niet zomaar van af komt. Rust is essentieel en de vermindering van prikkels – smartphone gebruik is een belangrijke hier in – is nodig om het herstel te helpen.

Burnout en yoga

Wat kun je nog meer doen, wanneer je lijdt aan een burnout of tegen aan burnout aan zit?
Yoga is een eeuwenoud middel om meer verbinding te krijgen met de natuur, maar ook met jezelf.
Sinds de introductie van yoga in het Westen, komt men er steeds meer achter dat yoga een uitkomst kan bieden bij veel stress-gerelateerde klachten. Door het doen aan yoga, leer je je ademhaling te beheersen, je focus te verbeteren aan de hand van meditatie en het lichaam sterker te maken door middel van lichaamshoudingen. Er zijn vele soorten yoga beschikbaar – in Nederland acht soorten – en allemaal kunnen ze helpen bij stress. Yoga Nidra is een vorm van yoga waarbij het accent ligt op het verkrijgen van diepe ontspanning. Anders dan bij andere yogavormen, hoeven er geen lichaamshoudingen uitgevoerd te worden.

Wat is Yoga Nidra?

Tijdens een Yoga Nidra sessie, lig je ontspannen op de rug. De yoga instructeur zal door middel van audio boodschappen (gesproken instructies) je onderbewustzijn weten aan te spreken. Instructies voor de ademhaling en het naar binnen keren van de aandacht, laten het lichaam beginnen met de ontspanning. Deze instructies hebben vervolgens het vermogen en het doel om af te dalen naar diepere bewustzijnslagen. Het bereiken van die diepere lagen, is niet iets wat je zelf bewust kunt aansturen.

Het is vergelijkbaar met een meditatief proces, waarbij er andere type hersengolven (delta en thèta) geactiveerd worden. Wanneer deze diepere lagen worden bereikt, treedt er een uiterst diepe ontspanning op. Je valt tijdens een sessie niet in slaap, maar zit ergens tussen slapen en waken in.

Stresshormonen worden in hoog tempo (hoger dan tijdens de slaap) afgebroken. Daarnaast beginnen hormoonklieren ‘gezonde’ hormonen af te scheiden, zoals endorfine, serotonine en dopamine. Deze stofjes hebben een ontspannende, pijnstillende en helende uitwerking op het lichaam.

Zo zorgen ze er voor dat onder andere een disbalans in de bijnierschors kan herstellen. Verder blijft de werking er van nog een aantal uren aanhouden nadat de Yoga Nidra sessie is afgelopen. Een sessie van ongeveer drie kwartier, staat min of meer gelijk aan vier uur diepe slaap. Yoga Nidra werkt diep, en stelt het lichaam in staat het zelfherstellend vermogen terug te krijgen en te versterken. Om die reden is Yoga Nidra zeer geschikt voor mensen die kampen met een burnout. Door regelmatige toepassing er van, krijgen lichaam en geest zijn vitaliteit terug. Hoe vaker Yiga Nidra wordt toegepast, hoe sterker de effecten en hoe langer ze zullen aanhouden.

Yoga Nidra beoefenen vanuit huis

Het grote voordeel van Yoga Nidra, is dat het uitermate geschikt is om vanuit huis te beoefenen. Dankzij het uitblijven van lichaamshoudingen hoeft er geen instructeur aanwezig te zijn die waar nodig corrigeert. Het enige wat je nodig hebt is een rustige ruimte waar je zonder afleiding comfortabel kunt liggen.